Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, mający stanowić próbę implementacji przez polskiego ustawodawcę przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, tj. przepisów w zakresie tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Przyjęcie niektórych z projektowanych przepisów jest wymagane na podstawie aktów unijnych, część stanowi wyłączną inicjatywę Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Poniżej przedstawiamy omówienie najważniejszych zmian z perspektywy poszczególnych uczestników rynku.
WPROWADZAJĄCY
Najważniejszą z projektowanych zmian wydaje się być wprowadzenie podziału opakowań na dwa strumienie tj. opakowania przeznaczone dla gospodarstw domowych i pozostałe. Opakowania przeznaczone dla gospodarstw domowych byłyby obciążone dodatkową opłatą opakowaniową (obok ewentualnej opłaty produktowej).Wysokość opłaty będzie określona rozporządzeniem, na zasadach tzw. ekomodulacji, przy czym maksymalna stawka opłaty nie może przekroczyć 2 zł za kg.
Opłata miałaby być uiszczana miesięcznie w wysokości iloczynu masy wprowadzonych opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych oraz stawki. Nieuiszczenie opłaty w terminie (do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który należy wnieść opłatę), po ustaleniu przez Marszałka Województwa zaległości będzie skutkowało opłatą dodatkową w wysokości 50 % należnej opłaty opakowaniowej.
Opłata opakowaniowa pobierana przez marszałków województw będzie przekazywana na wyodrębniony rachunek bankowy operatora systemu ROP, tj. Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Następnie NFOŚiGW 80% zebranych środków będzie przeznaczał na dofinansowanie gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. Analogiczne zasady jak opisano powyżej obowiązywać miałyby względem środków niebezpiecznych w opakowaniach oraz opakowań wielomateriałowych.
Co do zasady, obligatoryjne stanie się zawieranie umów z organizacjami odpowiedzialności producentów, które mają zastąpić organizacje odzysku. Samodzielne wykonywać obowiązki będą mogli tylko wprowadzający gospodarujący wyłącznie odpadami wytworzonymi przez siebie. Samodzielna realizacja obowiązków będzie się dodatkowo wiązała z obowiązkiem poddawania się cyklicznym audytom.
Projektodawca planuje wprowadzić do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi rozwiązanie znane z ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, a mianowicie „autoryzowanego przedstawiciela”.
Konsekwencją zmiany byłoby zwolnienie wprowadzających produkty w opakowaniach z obowiązków ustawowych, którzy wprowadzają do obrotu produkty w opakowaniach pochodzące od producenta, jeżeli ten producent ma autoryzowanego przedstawiciela wpisanego do rejestru, a wprowadzający przekazał mu wszelkie dane niezbędne do wykonywania przez niego obowiązków w odniesieniu do produktów w opakowaniach wprowadzonych do obrotu przez tego wprowadzającego.
Kolejna projektowana zmiana dotyczy butelek PET. Wprowadzający produkty w opakowaniach będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów będą zobowiązani zapewnić, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, zawierały wagowo co najmniej:
- do dnia 31 grudnia 2024 r. – 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli ich głównym składnikiem strukturalnym jest politereftalan etylenu;
- do dnia 31 grudnia 2029 r. oraz w latach następnych - 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
Projekt ustawy przyznaje Ministrowi uprawnienie do określenia w drodze rozporządzenia kolejnych rodzajów produktów, w których należy osiągnąć udział materiałów pochodzących z recyklingu.
Wprowadzający produkty w jednorazowych pojemnikach z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3l będzie mógł od dnia 1 lipca 2024 r. stosować pokrywki i wieczka wykonane z tworzyw sztucznych pod warunkiem, że pozostaną one przymocowane do tych pojemników podczas etapu zamierzonego użytkowania produktu.
Przedsiębiorca wprowadzający produkty w opakowaniach będzie miał obowiązek umieszczać na opakowaniach oznakowania wskazujące na sposób selektywnego zbierania odpadów powstałych z tych opakowań według frakcji odpadów.
Projekt znosi obowiązek pobierania opłaty recyklingowej od lekkich toreb na zakupy, jeżeli są wykonane z tworzywa sztucznego ulegającego biodegradacji.
RECYKLERZY
Podstawową zmianą jaką przewiduje projekt jest zmiana w zakresie wystawiania dokumentów DPR oraz EDPR. Podmiotem, uprawnionym do ich wystawienia będzie Dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska Państwowego Instytutu Badawczego.
Wystawienie dokumentu ma poprzedzać kontrola u recyklera. Kontrolę ma przeprowadzić weryfikator środowiskowy wybrany przez wnioskodawcę. Kontrola ma zastąpić dotychczasowe audyty zewnętrzne prowadzone u takich podmiotów, przy czym obowiązek jej przeprowadzenia dotyczyć będzie wszystkich prowadzących recykling (nie tylko przekraczających 400 Mg/rok).
ORGANIZACJE SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO
Organizacje samorządu gospodarczego reprezentujące grupy przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach wielomateriałowych albo środki niebezpieczne w opakowaniach albo środki niebezpieczne będące środkami ochrony roślin w opakowaniach, będą zawierały porozumienia w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych powstałych odpowiednio z opakowań wielomateriałowych, z opakowań po środkach niebezpiecznych albo z opakowań po środkach niebezpiecznych będących środkami ochrony roślin, z Ministrem Klimatu i Środowiska, a nie jak dotychczas z Marszałkiem. Ma to służyć ujednoliceniu warunków porozumień.
ORGANIZACJE ODPOWIEDZIALNOŚCI PRODUCENTÓW
Projekt przewiduje, że organizacje odpowiedzialności producentów mają zastąpić organizacje odzysku opakowań. Pociągnie to za sobą również zmiany w zakresie funkcjonowania dotychczasowych organizacji.
Zgodnie z projektem, kapitał zakładowy organizacji odpowiedzialności producentów musi wynosić min. 5 000 000 zł, a organizacja musi utrzymywać kapitał własny w wysokości co najmniej połowy kapitału zakładowego, zdeponowany na odrębnym rachunku bankowym lub w formie lokaty terminowej albo posiadać gwarancję bankową lub gwarancję ubezpieczeniową, której gwarantem jest instytucja finansowa mająca siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w wysokości co najmniej połowy minimalnego kapitału zakładowego.
Organizacje zobowiązane będą wydatkować w danym roku kalendarzowym co najmniej 95% środków pochodzących z wynagrodzenia uzyskiwanego od wprowadzających, na działania związane z gospodarowaniem odpadami opakowaniowymi, w tym recyklingiem tych odpadów. Organizacje zobowiązane będą dokonywać w terminie do dnia 30 czerwca wpłat w wysokości 10% zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym, za poprzedni rok na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Cenniki organizacji mają stać się jawne poprzez publikację na stronach internetowych. Publikowane mają być również procedura wyboru podmiotów gospodarujących odpadami.
Organizacje będą musiały uzyskiwać zezwolenie na prowadzenie działalności, przy czym wymogiem jest brak karalności za przestępstwa przeciwko środowisku, 163, art. 164 lub art. 168 w związku z art. 163 § 1 k.k. Wymóg rozciąga się również na akcjonariuszy.
Organizacjom odpowiedzialności producentów (oraz organizacjom samorządu gospodarczego) Dyrektor IOŚ-PIB będzie przydzielał masy odpadów poddanych recyklingowi lub przekazanych do recyklingu powstałych z opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych i zebranych wyłącznie w ramach gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi poprzez przyznanie dokumentów DPR.
Czas na dostosowanie się do nowych wymogów wyznaczono na 1 stycznia 2024 roku.