Pierwszego października 2023 roku wszedł w życie mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, czyli CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanizm). CBAM jest nowym instrumentem polityki klimatycznej UE i ma charakter węglowego podatku granicznego. CBAM będzie wprowadzany stopniowo, a jego pierwszym etapem jest okres przejściowy, który zaczyna się 1 października 2023 i potrwa do grudnia 2025 r.
Co to jest graniczna opłata węglowa (CBAM) i kogo dotyczy?
CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanizm) ma pozwolić na wyrównanie kosztów związanych z emisją CO2 dla towarów importowanych do UE i towarów unijnych objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Instrument ten ma zapobiec ucieczce emisji – sytuacji, gdy firmy wyprowadzają wysokoemisyjną produkcję z UE do państw o niższych standardach klimatycznych. Opłata pomoże ograniczyć światowe emisje i zapewni firmom równe warunki konkurencji.
Producenci w UE muszą opłacić emisje CO2 uprawnieniami zakupionymi w systemie handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). System ten nie ma zastosowania do produkcji poza UE. Dlatego też istnieje ryzyko przeniesienia produkcji wysokoemisyjnej do państw o niższych standardach klimatycznych. W związku z tym importowane produkty byłyby cenowo atrakcyjniejsze kosztem środowiska. To zjawisko to ucieczka emisji.
Importując produkty spoza UE, unijni importerzy będą musieli wykupić certyfikaty CBAM, by pokryć różnicę w cenie związaną z uprawnieniami do emisji CO2, które muszą wykupić producenci w UE.
Jakie towary obejmuje CBAM?
W okresie przejściowym CBAM obejmuje sektory wysokoemisyjne o dużym ryzyku ucieczki emisji, w których produkowane są:
- żelazo i stal (oraz produkty powstałe z nich),
- cement (oraz produkty powstałe z nich),
- nawozy (oraz produkty powstałe z nich),
- aluminium (oraz produkty powstałe z nich),
- energia elektryczna,
- wodór (produkcja czystego wodoru lub mieszanin wodoru z azotem nadających się do produkcji amoniaku).
Towary objęte CBAM są szczegółowo wymienione w załączniku I do Rozporządzenia 2023/956. Do celów identyfikacji towarów podlegających pod przepisy rozporządzenia stosuje się kody Nomenklatury Scalonej (kody „CN”) określone w zestawieniu tabelarycznym załącznika I.
Zakres towarów będzie się z czasem poszerzał, aby pełniej odzwierciedlać sektory objęte EU ETS. Rozporządzenie dotyczy również niektórych prekursorów i produktów rynku niższego szczebla (znajdujących się powyżej lub poniżej w łańcuchu wartości produktów objętych CBAM). Przepisy mają także zastosowanie – w ściśle określonych przypadkach – do emisji pośrednich. W przyszłości opłata CBAM może objąć kolejne sektory.
Obowiązki w okresie przejściowym
W okresie przejściowym (od października 2023 do grudnia 2025) importerzy lub pośredni przedstawiciele celni są zobowiązani składać kwartalne sprawozdania, zawierające informacje na temat towarów objętych CBAM, nie później niż miesiąc po zakończeniu danego kwartału.
Kiedy i jak należy składać sprawozdania?
UWAGA:
Pierwsze sprawozdanie w okresie przejściowym należy złożyć do 31 stycznia 2024 r. dla towarów importowanych w IV kwartale 2023 r.
Ostatnie sprawozdanie w okresie przejściowym należy złożyć do 31 stycznia 2026 r. dla do towarów przywiezionych w czwartym kwartale 2025 r.Importerzy nie dokonują w tym okresie jakichkolwiek płatności, czy korekt finansowych.
Sprawozdania CBAM składa się za pomocą rejestru przejściowego CBAM, który został uruchomiony 1 października 2023 r. dla przedsiębiorców na terenie UE.
Kto jest zobowiązany do składania kwartalnych sprawozdań?
Odpowiedzialni za złożenie sprawozdania są importerzy lub pośredni przedstawiciele celni.
Co będzie sprawozdawane?
Sprawozdania obejmą całkowitą ilość każdego rodzaju towarów, rzeczywisty całkowity poziom emisji wbudowanych i całkowite emisje pośrednie, a także opłatę emisyjną należną w państwie pochodzenia za emisje wbudowane w towary przywożone.
Jak obliczać emisje wbudowane w okresie przejściowym?
Rozporządzenie wykonawcze 2023/1773 daje pewną elastyczność, jeśli chodzi o wartości stosowane do obliczania emisji wbudowanych. W pierwszym roku wdrażania instrumentu importerzy będą mieli do wyboru trzy sposoby raportowania:
1) pełne raportowanie według nowej metodologii (metoda UE);
2) sprawozdawczość w oparciu o równoważne systemy krajowe państw trzecich;
3) sprawozdawczość w oparciu o wartości domyślne, które Komisja Europejska opublikuje i które będą dostępne m.in. w rejestrze przejściowym CBAM.
Od 1 stycznia 2025 r. akceptowana będzie wyłącznie metoda unijna.
Czy przedsiębiorca musi mieć pozwolenie na import produktów objętych CBAM?
W okresie przejściowym importerzy nie potrzebują pozwolenia na przywóz towarów. Służby celne informują importerów o obowiązku sprawozdawczym.
Kto jest w Polsce organem właściwym do CBAM?
Każde państwo członkowskie UE wyznacza organ właściwy, który będzie pełnił funkcje i obowiązki określone w rozporządzeniu (UE) 2023/956. Funkcje organu właściwego dla CBAM w Polsce pełni Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE).
Dodatkowe informacje na temat CBAM (w języku angielskim)
Dodatkowe informacje, w tym szkolenia, wytyczne dla importerów oraz producentów z państw trzecich, czy szablon służący do wymiany informacji między importerami a producentami z państw trzecich, można znaleźć na stronie Komisji Europejskiej.
Bibliografia:
- Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w okresie przejściowym, portal Ministerstwa Klimatu i Środowiska, strona www: https://www.gov.pl/web/klimat/mechanizm-dostosowywania-cen-na-granicach-z-uwzglednieniem-emisji-co2-w-okresie-przejsciowym (dostęp: 31.10.2023 r.)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2
- Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) 2023/1773 z dnia 17 sierpnia 2023 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 w odniesieniu do obowiązków sprawozdawczych do celów mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w okresie przejściowym
- Nowe obowiązki dla importerów – sprawozdanie CBAM, portal Platforma Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych, Ministerstwo Finansów, strona www: https://puesc.gov.pl/aktualnosci?p_p_id=seaplfptlnewspublisher_WAR_seaplfptlnewspublisher&p_p_lifecycle=0&_seaplfptlnewspublisher_WAR_seaplfptlnewspublisher_action=showArticle&_seaplfptlnewspublisher_WAR_seaplfptlnewspublisher_articleId=676717443 (dostęp: 31.10.2023 r.)
- Guidance document on CBAM installations for importers of goods into the EU, European Commission portal, strona www: https://taxation-customs.ec.europa.eu/system/files/2023-11/CBAM%20Guidance_EU%20231121%20for%20web_0.pdf (dostęp: 31.10.2023 r.)
- „Gotowi na 55”: co UE robi względem emisji spoza UE?, portal Rady UE i Rady Europejskiej, strona www: https://www.consilium.europa.eu/pl/infographics/fit-for-55-cbam-carbon-border-adjustment-mechanism/(dostęp: 31.10.2023 r.)
- CBAM – Informacje ogólne, portal Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowego Instytutu Badawczego, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), strona www: https://www.kobize.pl/pl/category/id/96/cbam (dostęp: 31.10.2023 r.)